Hayat | Konular | Kitaplık | İletişim
Raşitizm (2)
Raşitizm denince genellikle, yetersiz kalsiyum depolanmasına bağlı olarak kemiklerde çeşitli şekil bozukluklarının ortaya çıkması anlaşılır.
Ancak, D vitamini yetersizliği raşitizmden ibaret değildir. D vitamini yetersizliğinde aktif raşitizm bulguları olmasa bile bu yetersizliğin olumsuz sonuçları oluşmaktadır. Raşitizm buz dağının görünen kısmı iken, buzdağının görünmeyen kısmında birçok sağlık problemi ile özellikle 5 yaş altı çocuklarda, gebelik çağındaki kadınlarda D vitamini yetersizliğine bağlı problemler karşımıza çıkmaktadır.
D vitaminin vücudumuzda, kalsiyum dengesinin sağlanması, kemik ve kas sağlığının korunması gibi çok önemli fonksiyonları vardır.
D vitaminin ana kaynağı güneş ısınlarının etkisiyle derideki üretimdir. D vitamini çok az sayıda besinde bulunmaktadır. Balık, karaciğer, süt, tereyağı, hububat D vitamininden zengindir.
Raşitizmin nedenleri:
Süt çocukluğu döneminde; beslenmenin yetersiz olması, D vitamini takviyesinin yapılmaması ve yeterli güneş ışığı alınmaması nedeniyle daha sıktır.
Gelişmiş ülkelerde sorun olmaktan çıkan raşitizm daha çok gelişmekte olan ülkelerde görülüyor. İlk altı ay boyunca; anne sütü alamayıp inek sütü ile beslenmek zorunda kalan ve yeterli vitamin takviyesi yapılmayan, kundaklanan ve hiç güneşe çıkarılmayan bebekler bu sorunla daha çok karşılaşıyor.
Anne sütündeki D vitamini iyi emildiği halde 6.aydan sonra yetersiz kalabilir. Bu nedenle 6.aydan sonra da sadece anne sütüyle beslenen ve vitamin verilmeyen bebeklerde de raşitizm görülebilir. Anne sütü ile beslenen bebeklere D vitamini takviyesi ile bu hastalığın önlenmesi ise mümkün. 6.aydan itibaren yeterli ek gıda alan veya mama ile beslenen bebeklerde ise takviye gerekmez.
Diğer yandan, raşitizm güneşli günlerin daha az olduğu bölgelerde daha sık görülüyor. Örneğin ülkemizde de yılın önemli bölümünü kar altında geçiren Doğu Anadolu Bölgesi’nde, vücuda D vitamini sağlayan güneşli havanın az olması ve bölge insanının güneşten az yararlanması raşitizme yol açıyor.
Diğer nedenler; Raşitizme D vitamini eksikliği dışında, karaciğer-böbrek hastalıkları ve doğumsal bazı metabolik hastalıklar, kistik fibroz ve çölyak gibi bağırsaktan emilimin iyi olmadığı hastalıklar sebep olabilir.
Anne adayının hamileliği boyunca yeterli D vitamini depolarına sahip olmaması ve bebeğin anne karnında yeterli D vitamini alamaması ise hastalığın, doğumdan itibaren görülmesine yol açıyor. Özellikle kış dönemindeki hamileliklerde vitamin desteği yapılmaması bebeklerin yetersiz D vitamini deposu ile doğmasına neden oluyor. Bu durumda doğumdan sonra sadece anne sütü ile beslenmeleri bile bebeklerin D vitamini yetersizliği sorunu ile karşılaşmasını önlemeye yetmiyor.
Raşitizm belirtileri:Bu bebeklerde, huzursuzluk, baş terlemesi, kaslarda gevşeklik, geç oturma, geç emekleme-geç yürüme, geç diş çıkarma ve bıngıldağın geç kapanması gibi belirtiler gözlenebilir.
Ayrıca raşitizm hastası bebeklerin el ve ayak bilekleri normalden daha geniş, alınları daha geniş ve belirgin, kafa kemikleri ise yumuşak olur. Göğüslerinde tespih taneleri gibi şişlikler beliriyor. Yatış pozisyonuna bağlı olarak şekil bozuklukları ortaya çıkabilir. İleri raşitizmde, bebeğin başı, yanlardan iki elle tutulup, parmaklarla bastırıldığı zaman, ping- pong topu gibi içeriye çöker. Göğüs kemiklerindeki yumuşaklığa bağlı olarak kaburgaların diyafram kaslarına birleşme yerlerinde çukurluk oluşabilir.
Erken teşhisin önemi
Raşitizm; büyüyen kemiklerin hastalığı olduğundan, süt çocuğu döneminde önce baş, sonra göğüs kafesi ve en sonunda kol ve özellikle bacaklarda şekil bozuklukları ortaya çıkıyor. Bu bebeklerin karınları şiş( kurbağa karnı ) olduğu gibi ve fıtık da gelişebilir.
Raşitizm eğer erken bir dönemde teşhis edilip tedavi edilmezse bebeğin büyümesi yavaşlıyor, Yürümeye başladıktan sonra bacaklarındaki O veya X şeklindeki bozukluklar (çarpık bacak) belirginleşiyor. Bu arada, söz konusu tüm bu belirtilerin sadece raşitizmde görülmediğini de hatırlatmak gerekir. Ayırıcı tanı için laboratuar ve radyolojik tetkikler gerekir.
Raşitizm, klinik belirtiler görüldükten sonra, radyolojik ve laboratuar tetkikleri ile teşhis edilir. Sorun D vitamini eksikliği ise kolayca tedavi edilir. Çocuğa 2-3 ay süre ile günlük ihtiyacın 5-10 misli D vitamini veriliyor. Ağızdan tedavi çoğunlukla başarılı sonuç verir.
Eğer kalsiyum eksikliğine bağlı belirtiler varsa ve kanda kalsiyum düşükse, D vitaminine ek olarak kalsiyum takviyesi de gerekir. Doktorunuzun tavsiyesi dışında yüksek dozda D vitamini tedavilerinin zararlı sonuçlar doğuracağını ise unutmamak gerekiyor. Değişik nedenlere bağlı olan ve D vitamini tedavisine direnç gösteren hastalar, önce teşhisi konup ona göre tedavi edilmelidir.
Bebeği raşitizmden koruma;
Bebeği raşitizmden korumak için, ilk altı ay sadece anne sütü ile beslemek koruyucu önlemlerin başında geliyor.
Günde 20 dakika, bebeğin yüzünü,el ve ayaklarını güneşe göstermek, günlük D vitamini ihtiyacını karşılar. D vitamini yapımını sağlayan ultraviyole ışınları, camdan geçemediği için bebeğin dışarıda güneşlemesi gerekir.
Diğer yandan, küçük yaşlarda, uzun süre güneşte kalmanın ileriki yıllarda önemli deri hastalıklarına yol açabileceğini ve bebekler için uygun olmadığını da bilmek gerekiyor.Bunun için bebeğin sabah-akşam güneş ışıklarının dik gelmediği saatlerde (sabah 10’a kadar ve akşam 4’ten sonra) 10’ardakika güneşlenmesi yeterli.
Koruma hamilelikte başlamalıdır.Son yıllarda hamileler ve doğurganlık yaşındaki kadınlarda % 80’e varan oranlarda D vitamini yetersizliği bildiriliyor. Hamile kalmadan önce annenin alacağı bazı önlemler ise bebeği raşitizmden korumada etkili oluyor. Örneğin; hamilelik boyunca uygun dozda alınan vitaminler, D vitamininden zengin balık, süt ürünleri, yumurta gibi gıdalarla beslenmek ve idrarla kalsiyum kaybına sebep olan, gazoz ve kolalı içeceklerden kaçınmak bebeği raşitizmden koruyor. Ayrıca hamilelik kış aylarına denk geliyorsa ya da anne adayı gün boyu güneş ışığı almasını engelleyen bir işte çalışıyorsa ne yapıp edip, günde en az yarım saat güneşlenmeyi alışkanlık haline getirmesi gerekiyor. Çünkü anne adayına ne kadar D vitamini takviyesi yapılırsa yapılsın bu vitaminler ancak güneş ışığı sayesinde kullanılabiliyor.
Ülkemizde D vitamini yetersizliği risk faktörleri:
*
Anne adaylarının hamilelik sürelerinin büyük bir kısmını ev içinde geçirmeleri ve güneş ışığından yeterince faydalanmamaları,
*
Hamilelik süresince kalsiyum ve D vitamininden zengin besinlerin yeterince tüketilmemesi,
*
Hamileliğin büyük bölümünün ve doğum sonrası ilk ayların güneşli gün sayısının belirgin ölçüde azaldığı kış aylarına denk gelmesi,
*
İlk aylarda bebeklerin ev içinde bakılması,
*
Kalsiyumdan zengin ek besinlere uygun zamanda, uygun miktarda ve uygun şekilde geçilmemesi,
*
Annelerin bebeklerini düzenli güneşe çıkarma alışkanlıklarının olmaması